Eskişehirlilerin Şehiriçi Ulaşımı

Giriş
Eskişehir’de Büyükşehir Belediyesi “Kentsel Gelişim Projeleri” paketi kapsamında, Porsuk Çayı’nın sulama kanallarının ıslahı ile içinde botlarla ulaşımın başlatılması, taşıt ve yaya köprülerinin yenilenerek afet riskinin azaltılması, kentiçi ulaşımında Hafif Raylı Sistemin kurulması, tarihi Odunpazarı Evlerinin yeniden düzenlenmesi ve restorasyonu, Kalabak İçme Suyunun 45 km’lik isale hattı ve depolarının modernize edilip, şişeleme fabrikası kurularak yurtiçi ve yurtdışı satışı, Kapalı Pazar Marketlerin başlatılması, Büyük Park ve Kent Parklarının yapılıp, şehrin heykellerle donatılması, Beton Malzeme Üretim Fabrikası ile Akıllı Kartla Su Sayaçları Üretim Tesisleri, Ekmek Fabrikası ve çeşitli konularda mal ve hizmet üretimi yapan Belediye Şirketlerinin, kadınlar ve çocuklar için beceri kursları veren eğitim merkezlerinin kurulması gibi hizmetler gerçekleştirilmiştir.

Prof. Dr. Yılmaz Büyükerşen, yaptığı bu çalışmaların yanı sıra, Haller Gençlik Merkezi, Şehir Tiyatroları, Belediye Senfoni Orkestrası’nun kurulmasına öncülük etmiş, inşaatı tamamlandıktan sonra düzenli gösteriler yapılan Opera ve Tiyatro binası ile kente ve kendisine ödül kazandıran önemli hizmetleri nedeniyle çeşitli ödüller almıştır.

Eskişehir, şehircilik konusunda kat ettiği bu aşamalar nedeniyle neredeyse bütün Türkiye’ye örnek şehirlerin arasında gösterilmektedir. Ancak bütün bu olumlu gelişmelere karşın, mevcut imkânların birimler arasında koordinasyonun kurulamaması nedeniyle ısrarla verimli ve planlı bir şekilde kullanılamaz hale gelmiştir. Bu koordinasyonsuzluk ve yetki kullanamama durumu nedeniyle büyük şehirlerde yaşanan şehir içi ulaşımın mefluç durumu giderek Eskişehir’de de gözlenmeye başlanmıştır.

Bu yazıda, Eskişehir şehir merkezinde yapılan bazı kişisel gözlemler ve bunlara bağlı öneriler aktarılacaktır.


Şehir İçi Trafik Düzenlemesi

Şehir merkezinde tek yönlü yolların sayısı arttı. Sürücüler bir noktaya geldikten sonra yolun tek yönlü trafik akışına dönüştürüldüğünü görünce hazırlıksız yakalanmış oluyorlar. Hâlbuki kavşak öncesi şerit seçim levhaları ile ilerideki kavşakta sola dönüşü düzenleyen bir bilgi işaretinin koyulması trafik akışında yararlı bir önlem olarak düşünülebilir.

Öte yandan durma ve park etmeyle ilgili işaretlerin kimi caddelere oldukça sık koyulmasına karşın, bu yasakların dikkate alınmadığı görülmektedir. Örneğin, İsmet İnönü II Caddesi üzerinden şehre gelirken demiryolu üst geçidinden İstasyon istikametinde sağa dönüşüşte yolun her iki yanında duraklamak ve park etmek yasaktır levhası görülmektedir. Buna karşın özel araçların hemen köprünün ayağından itibaren yolun sağı ve solu olmak üzere iki yönüne de park ettikleri ve dolmuşların da yirmi metre ilerideki durak yerine köprünün ayağında yolcu indirip bindirmeleri yoğun bir trafik sıkışıklığına neden olmaktadır. Bu sıkışıklığın Es-Park AVM’nin açılmasından sonra daha da yoğunlaştığı gözlenmektedir. Buradaki ilköğretim okulu ve postane ile düğün salonu da trafiğin yoğunlaşmasına ve kural ihlaline adeta gerekçe oluşturmaktadır.

2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanununun “Trafik İşaretlerine Uyma” başlığını taşıyan 47.maddesinin özel, açık, emredici, aksi kararlaştırılamayan hükmü de tanımlanan anlamı kesin olarak teyit eder. Yaptırıma bağlanmış zorunlu davranış yükümlülüğünü oluşturur. Trafik, hukuki düzenlemeler göz önüne alındığında kayıtsız, şartsız temel bir sorumluluk alanıdır[1]. Bu sorumluluk alanının sınırları çizen ve alameti olan unsurlar ise trafik işaretleridir. Açıklanan doğrultuda trafik işaretleri; trafik düzen ve güvenliğini sağlamak amacı ile karayolundan yararlananlara yol, trafik, durumu ve yakın çevre ile ilgili gerekli bilgileri vermek, yasaklama ve kısıtlamaları bildirmek üzere kullanılan; işaret levhaları, ışıklı ve sesli işaretler, yer işaretlemeleri ile trafik zabıtası veya diğer yetkililerin trafiği yönetmek için yaptığı hareketlerdir. (KTK.m.3,15,;KTY.m.3,23)

Yerel yönetimler de trafik düzenlemesini yaparken, uygulanamayacak yasakları getirmemeye; toplum hayatını kolaylaştırıcı düzenlemeleri yapmaya azami özen göstermelidir. Yoksa, uygulanamayacak kuralların koyulması ve çift sıra yasak işaret ve levhalarının koyulması, kamu otoritesinin saygınlığını zedelemektedir.

Çevre Yolundan Kütahya Caddesine Çıkışlar

Çevre yolundan Bursa istikametinde gidişlerde Kütahya Caddesi’ne dönmek için sol şeride geçiliyor ve trafik lambası ile yönlendiriliyor. Bu durumda hem yol çizgileri yetersiz hem de sürücülerin sabırsız olması nedeniyle, sola dönüş için ayrılan şeridin sağına bir ikinci sıra daha yapılıyor. Bu da trafiği oldukça etkiliyor. Bu sıkışıklığa bir de U dönüşü yapanlar ilave edildiğinde, trafik akışı iyice yavaşlıyor. Zaman zaman trafik kazalarının yaşanmasına neden olabiliyor[2].

Burada bir kavşak düzenlemesi yapılarak, sola dönecek araçların sağda bulunan boş alanda yapılacak bir cebe dönerek buradan Kütahya caddesine geçmeleri ya da cep yerine doğrudan bir üst geçit kavşak düzenlemesi yapılması trafiğin akışını hızlandıracak niteliktedir.

Taksi, Dolmuş ve Otobüs Sürücüleri

Taksi, Dolmuş ve Otobüs Sürücüleri, kimi kural ihlallerini -gün boyunca trafik içinde oldukları ve muhtemelen kendilerini yolların ayrıcalıklı sahibi olarak gördüklerinden- adeta doğal bir hak olarak görüyorlar. Bu gruptaki sürücülerde kavşaklarda geçiş önceliği kuralına uymama, dönüşlerde sinyal vermeme, hatalı şerit değiştirme, durak harici yolcu indirip bindirme yaptıkları, servis araçlarının -yaz aylarında- hareket halindeyken kapılarını açık tuttukları görülmektedir.

Özellikle altı çizilmesi gerekli bir diğer durum da, gar önünde yaşanan trafik yoğunluğudur. Başkent, Fatih vb trenlerin geliş saatlerinde müşteri alma kaygısındaki taksiler, adeta kural tanımaksızın tek yönlü yolu çift yönlü olarak kullanmakta; yolcu yakınları ise araçlarını ikinci hatta üçüncü sıra park ederek trafik akışını kilitlemektedirler. Akşam saatlerinde iş çıkışı yoğunluğu ile yolcu trafiği birleştiğinde, trafik köprüden başlayıp Kızılcıklı Mahmut Pehlivan Caddesi kavşağına gelene kadar adım adım ilerlemektedir.

Trafik işaretlemesi bir kamu hizmetidir. Kamu hizmeti ise, giderilmesinde kamu yararı bulunan bir toplumsal gereksinmeyi karşılamak amacıyla, kamu tüzel kişileri ya da onların yönetim ve denetimi altında özel girişim tarafından özel bir hukuksal düzen içinde yürütülen etkinliktir[3]. Bu etkinliğe uygun davranış sergilemek de esnafın görev ve sorumluluğundadır. Eskişehir’deki şehiriçi trafik işaret ve levhalarının son dönemde yetersiz olduğu değil; bunların dikkate alınmadığı konusu özellikle vurgulanmalıdır.

Kentimizdeki hızlı değişmenin ve gelişmeye o denli yansımadığı, gelişme ile değişme arasındaki farkı iyi anlamak için insan davranışlarını gözlemek gerektiği; her değişmenin mutlaka bir gelişme olmayabileceği, belki de eskiden daha olumsuz bir durumun ortaya çıkmış olabileceğini düşünmemiz gerekiyor sanırım.


Bölünmüş Yollardaki Orta Refüjlerde Yapılan Ağaçlandırmalar ve Kavşak Düzenlemeleri

Kent içerisindeki yol ağaçlandırmaları trafik tekniği yönünden; yönlendirme, kimi noktaların vurgulanması, sürücünün ilgi alanını sınırlama, duran trafiğin gölgelenmesi, yayaların güvenliği, dikey ve yatay yöndeki olumsuz görünümleri önleme, yol boyunca yapı ve mekânları bağlama/ayırma konularında işlevler üstlenirler[4].

Eskişehir’de orta refüjlere ağaç ve çalı dikilmesinin bir nevi zorunluluk olarak algılandığı görülüyor. Oysa orta refüjler ne kadar geniş olurlarsa olsunlar, buralara ağaç dikilmemesi de gittikçe kurallaşmaktadır. Bu şekilde oluşturulan perdenin yola olan mesafesi, yönü ve yüksekliği önem taşımaktadır[5]. Kentimizdeki uygulamada, bu tür bitkilerin özellikle kavşaklarda sürücülerin görüş mesafesini perdelediği ve bu durumun istenmeyen kazalara yol açtığı görülmektedir. Hâlbuki Virajlarda grup halindeki bitkilendirmelerde bitkilerin karşı görüntüyü kapatacak şekilde iç tarafa gelmemesine dikkat edilmeli buralarda çim, ya da diğer yer örtücü bitkiler kullanılmalıdır[6]. Ağaçlandırma zorunlu görülüyorsa, bu durumda sürücünün işini kolaylaştırmak üzere kavşaklardaki trafik akışını gösteren aynalardan yararlanılması düşünülebilir. Kısaca, yayaların ve araçların kavşağı emniyetle geçebilmesi için sürücülerin diğer kollardan yaklaşan araçları görebilmesi ve böylece diğer araçlarla çarpışmaması için durabilmesi veya hızını ayarlayabilmesi gerekmektedir[7].

Katlı Otoparkların Yetersizliği

Eskişehir’de otobüsler ile minibüsler doğal olarak tramvayın gitmediği veya güzergâh ile mahalle arasındaki seferlerde kullanılıyor. Eskişehirliler zorunlu haller dışında sayı ve güzergâh olarak gereksinimi karşıla(ya)mayan toplu taşım araçlarına fazla itibar etmiyorlar. İtibar edenler de güzergâhların uygun olmaması, sıkış tepiş tramvaylar, otobüsler ve minibüsler ile toplu taşımacılık yapılmaya çalışılması ve herkesin on dakikalık yola bir saatte giden bu balık istifi araçlara binmeyi istememektedir. Bir defa binenler de ikinci defa cesaret edememekte ve imkânı olanlar özel araçları ile ulaşımı tercih etmektedirler. Bu nedenle, vakit kaybetmeden yüksek standartta raylı taşımacılığın yatırımları artırılmalıdır. Bu yapıl(a)madığı için, insanlar özel araçlarından vaz geçemiyorlar. Aracı olana park yeri zorunluluğu, şehir içi ve mahalle aralarında katlı otopark sayılarının artırılması gibi trafiğe yönelik çözümler de eş zamanlı olarak üretilmelidir. Mevcut katlı otoparkların da gözden geçirilerek hem giriş çıkışlarının düzenlenmesi, hem de temizlik ve güvenlik gibi bir dizi konuların ele alınması gerekmektedir.


SONUÇ

Sonuç olarak, yoğun araç trafiği ve ulaşım sorunları sadece Türkiye'deki büyük şehirlerinde yaşanmıyor. Avrupa Birliği de giderek artan şehir içi trafiği ve trafiğin getirdiği kirlilik, ses kirliliği ve güvenlik sorunlarına kalıcı çözüm arıyor. Trafik işaret ve levhalarıyla düzenlenmeye çalışılan trafikle ilgili kurallar da yasal olarak uygulanması zorunlu hukuk kurallarıdır. Bilmemek, görmemek, tanımamak, bir an için uygulamamak sorumlulara olduğu kadar onlarla etkileşimde bulunan diğer insanlara da mutlaka zarar ve kimi defa telafisi olanaksız durumları beraberinde getirir.

Kendimiz, ailemiz, ülkemiz için, güvenliğimiz ve sağlığımız için değerlerimiz için zarar vermek, zarara uğramamak, sorumlu, tazminat yükümlüsü, suçlu, cezalı, pişman olmamak için trafik işaretleri ile iletişim içinde olalım, tam-eksiksiz olarak ve zamanında uygulayalım. Yöneticilere de, “günümüz şehiriçi ulaşımının ve trafik sıkışıklığının yegâne çözümü kentiçi toplu taşımacılığının cazip hale getirilmesi olduğunu” bir kez daha hatırlatalım.

Yerel yöneticiler, hizmet sunumunu yalnızca azami verimlik açısından değil, belde halkının ihtiyaçlarına ve beklentilerine cevap verici olma açısından da değerlendirmek durumdalar.[8]

Dipnotlar:
[1] Cengiz AŞKAN. Trafik İşaretlerinin Sorumluluk Hukuku Açısından Anlam ve Önemi. http://www.trafik.gov.tr/icerik/bildiriler/B1-3.doc (24.08.2007).
[2] Eskişehir kent merkezindeki trafik kazaları verilerinin, uzaktan algılama yardımıyla incelendiği araştırma bulguları için bkz.: Burhan GÜVENAL, Alper ÇABUK, Murat YAVUZ. “Trafik Kazalarının Azaltılması Amacıyla Cografi Bilgi Teknolojilerinden Yararlanılması”, 4. Cografi Bilgi Sistemleri Bilisim Günleri, 13 – 16 Eylül 2006 / Fatih Üniversitesi / İstanbul-Türkiye, URL: http://dis.fatih.edu.tr/store/docs/guvenal_trkazazcbsbC3a0OFl.pdf (24.08.2007).
[3] Giritli,İ., Bilgen, P., Akgüner,T., İdare Hukuku, 773, İstanbul. 2001.
[4] Banu ÖZTÜRK. Kent İçi ve Kent Dışı Karayolu Ulaşım Sisteminde Bitkilendirmenin Trafik Tekniği Yönünden İşlevleri. EGM Trafik Hizmetleri Başkanlığı Trafik Araştırma Mrk. Müdürlüğü Aratştırma-İnceleme Raporları. URL: http://www.trafik.gov.tr/icerik/bildiriler/A1-62.doc (24.08.2007).
[5] Ürgenç, S., İ. Kırsal Peyzaj. YTÜ. Mimarlık Fakültesi Şehir ve Bölge Planlama Bölümü. İstanbul: YTÜ. Basım yayın Merkezi, 2000, Sf.173-188.
[6] Öztürk, age, 2000, URL: http://www.trafik.gov.tr/icerik/bildiriler/A1-62.doc (24.08.2007)
[7] Meltem TUNCUK, Mustafa KARAŞAHİN. “Şehiriçi Eşdüzey Kavşak Geometrilerinin ve Kazalara etkilerinin İncelenmesi” http://www.e-kutuphane.imo.org.tr/pdf/11165.pdf (4.02.2009).
[8] Horgan, Drev - Emrealp, Sadun, Yerel Yönetimde Alternatif Hizmet Üretimi, IULA -EMME Yayınları, İstanbul 1992 (Yerel Yönetimlerin Geliştirilmesi Programı) s. 44’den aktarım: İki Binli Yıllarda Yerel Yönetimler ve Şehiriçi Ulaşım Sorunlar ve Çözüm Yolları. http://www.ekitapyayin.com/id/011/01.htm (6.11.2008)