Festival Turizmi

Türkiye Otelciler Federasyonu yayın organı olan TÜROFED Dergisi'nin (Şubat 2009, sayı 29) "Festival Turizmi" Dosyasında yayımlanmış olan röportaj (ss. 80-81):

Festival nedir?Festival için, yerel bir topluluk tarafından belirlenmiş ve geleneksel hale gelmiş, belirli gün ve tarihlerde kutlanan, yapıldığı yörenin simgesi hâline gelmiş etkinliklerin bir arada yapılması ve toplumun kolektif belleğinin tazelendiği etkinlikler şeklinde bir tanım yapılabilir. Sözcüğün kaynağı, Latince festa olup, ilk kez 1200'lü yılların başında kullanıma girmiş ve Türkçe’ye de bu şekilde yerleşmiştir. Festivallerde “Bolu Beyaz Et Festivali” veya “Mengen Aşçılar Festivali” örneğinde olduğu gibi, doyasıya yemekler yenir, çevre en güzel şekilde süslenip, temizlenir.

Kültür ve Turizm Bakanlığının verilerinden derlenen bilgiye göre, 2008 yılı içinde Türkiye’nin 81 ilinin tamamında festival, şenlik, özel gün, özel hafta ve şölen adı altında yaklaşık bin 323 etkinlik gerçekleştiriliyor.

Festival etkinliklerin bir kısmı ününü Türkiye’ye, hatta dünyaya duyururken, bazıları mütevazı bütçeyle ancak yöre veya bölge halkına hitap edebiliyor. Hatta, aynı ilin farklı ilçelerinde, değişik zamanlarda aynı adla etkinlikler düzenlendiği bile görülebiliyor. Moda haline gelen bu etkinlikleri İngilizce special event kavramıyla karşılamak mümkün. Bu özel etkinlikleri diğerlerinden ayıran belli başlı noktalar şunlardır:
- Yılda bir defa gerçekleştirilir;
- kamuya açıktır;
- etkinliğin amacı, belli bir konunun kutlanması veya bir ürünün tanıtımıdır;
- açılış ve kapanış günleri kesin tarihlerle belirlenir;
- sürekliliği olmayabilir;
- etkinlik programında değişik aktivitelere, gösterilere yer verilebilir;
- bütün etkinlikler organizasyonun yapıldığı mekanda gerçekleştirilir;
- etkinliğin büyüklüğü, onun özel bir etkinlik special event dışında (EXPO, EMİTT Turizm Fuarı gibi) değerlendirilmesini engellemez.

Bu etkinlikler, şehirler arasında oluşabilen rekabet ile özellikle geçmişe dayalı kimi alışkanlıklarla da düzenlenebilir. Bununla birlikte, bu etkinliklerin turizm kavramının gelişmesine; insanlar arasında birlik ve beraberliği pekiştirmeye, toplumsal barışı ve sevgiyi artırmaya katkıda bulunur. Festivaller kendi içinde özel bir etkinlik olduğu için, etkinlik turizmi içinde de ele alınabilir.

Festivallerin turizme ve ülke tanıtımına katkısı? konusunda ne düşünüyorsunuz?
Festivallerin düzenlenmesi ile öncelikle unutulmaya yüz tutan “yerel değerler” ortaya çıkarılıyor veya yeniden keşfedilerek tanıtılıyor. Yerel tatlarla özgün markalar oluşturuluyor veya mevcut markaların gelecek kuşaklara aktarılarak sürdürülebilirliğine yönelik çalışmalara destek olunuyor. Bu bağlamda sinema, tiyatro, müzik, yağmur duası, yiyecekler, dans, turizm, spor, karikatür gibi bir çok konuda düzenlenen etkinlikler, ağırlıklı olarak kültürel yaşama canlılık katmayı ve illeri markalaştırmayı amaçlıyor.

Ülkemizdeki başarılı festivallere hangilerine örnek verebilirsiniz?
Kültür ve sanat, toplumsal yaşamın en temel alanıdır. Bu bağlamda örneğin İstanbul'un müzik yaşamının vazgeçilmez unsurlarından biri haline gelen ve İstanbul Kültür Sanat Vakfı tarafından düzenlenen Uluslararası İstanbul Müzik Festivali ile Avrupa Festivaller Birliği üyesi olan ve yıllardır “Ankara Baharı Müzikle Daha Güzel” sloganıyla müzikal bir baharı müjdeleyen Uluslararası Ankara Müzik Festivali’ni beğeniyorum. Sadece caz tutkunlarının değil, birçok müzik severin de vazgeçemediği bir festival haline gelen Akbank Caz Festivali de önemli bir etkinlik. Tabi bu beğeni listesi, belli bir ölçeğe göre yapılmış bir sıralama değil, tamamen benim bireysel algılarıma göre spontane bir şekilde söylediğim festival isimleri.

Uluslararası Film Yapımcıları Dernekleri Federasyonu (FIAPF) tarafından tanınan, Uluslararası İstanbul Film Festivali Türkiye’de sinemanın gelişimini teşvik etmeye, Türk sinemasının uluslararası alanda tanıtımına katkıda bulunmaya ve kaliteli yapımların ülkemizde ticari gösterime girmesine aracılık ederken, EURIMAGES ve EFDO gibi uluslararası kurum ve kuruluşların Türk sinema endüstrisi ile tanışmasına da öncülük ediyor. Bu anlamda, Türkiye’nin yurtdışındaki tanıtımına da önemli katkıları olan bir organizasyon olarak dikkati çekiyor. Dolayısıyla bu festivali de burada anmadan geçemeyeceğim.

Uluslararası festivallerin başarısını neye bağlıyorsunuz?
Uluslararası festivallerin başarısı bir nedene bağlanacak ise, bu başarının kaynağı alanında uzmanlaşan organizatörlerin özverili ve disiplinli çalışmasıdır. Bu çalışma takım çalışmasına bağlı bir organizasyonun kurumsallaşmasıyla da yakından ilişkilendirilmelidir. Bir organizasyonun kurumsallaşabilmesi için de güvenilir altyapı (yetişmiş insan kaynağı, teknik, çevre vd), barınma olanakları ve burada hizmet verecek yetişmiş insan kaynağı, organizasyonu yönetip yönlendirecek kurum ve kuruluşların amaca odaklı işbirliği yapmalarıdır. Son olarak bu yıl 14. defa gerçekleştirilen Uluslararası Eskişehir Festivali, böyle bir organizasyonun ve dayanışmanın ürünüdür.

Türkiye’nin festival turizminde artıları, eksileri ve çözüm önerileri nelerdir?
Özellikle medyada yer alan, medyatik yönü öne çıkan etkinliklerin pazarlama konusunda da önemli taşıyıcı rolü bulunmaktadır. Bu sayede yerel turistik olanaklar, geleneksel pazarlama yöntemlerine göre daha etkili bir şekilde pazarlanabilmektedir. Örneğin, İstanbul Türkiye’de etkinlik turizminin lokomotifi durumundadır. Turizm açısından bakıldığında iç turizm ve dış turizmin merkezidir ve turistlerin buradan aldığı ilk izlenim, ülke imajının oluşmasında da önemli ölçüde rol oynamaktadır.

Festival etkinlikleri, bilinçli olarak gerçekleştirilecek kimi yeni organizasyonlar için de ilham kaynağı oluşturabilir. Bunun için ana sezonlarda gerçekleştirilen kimi etkinlikler ara sezonlara kaydırılarak ara sezonlarda da etkili organizasyonlar gerçekleştirilebilir.

Sezona bağlı olarak veya etkinliğin gerçekleştirildiği bölgenin özelliğiyle sınırlı olarak yapılan çalışmalar, örneğin Osmaneli Alaca Karpuz Festivali ve Osmaneli Evleri Kültür ve Sanat Şenliği'nde olduğu üzere, turizm işletmecileri ve yöneticileri ile yerel yöneticiler işbirliği yaparak bir sonraki sezonun planlamasını yapabilir (geceleme ve bilet rezervasyonları); konaklama sayısının ve gelen turist profilinin çeşitlendirilmesi üzerinde çalışabilirler.

Festival çerçevesinde gerçekleştirilen etkinlik konuları turizm konuları ile ilişkilendirilmeli ve çıkış noktası olarak belli bir amaca yönelik somut seçeneklerin oluşturulması gerekir.

Özellikle yerel yönetimler gerçekleştirmeyi planladıkları etkinlikler için özel bütçeli performans merkezleri veya organizasyon yürütme birimleri oluşturmalı, orta ve büyük ölçekli etkinlikleri bu birimlerde görevli personel üzerinden gerçekleştirmelidir. Burada söz konusu olacak hizmet ve organizasyon boyutlarında alan uzmanlarından danışmanlık desteği alınması, hem organizasyonun sürdürülebilirliği, hem de niteliğinin artırılması bakımından önemlidir.

Festival turizminin turist profili nasıldır?
Etkinliklerin boş zaman ve turistik organizasyonlar için önemli fırsatlar yarattığı unutulmamalıdır. Bu festival etkinliklerini cazip kılan özelliklerden önde geleni organizasyonların kısa ve tatil havasında gerçekleştirilmesidir. Bu etkinlikleri engelleyen faktörlerden biri ise olumsuz hava koşullarının gerçekleştirilmek istenen etkinlikleri olumsuz etkilemesidir. Bu etkinliklere katılanları ise peşin olarak belli kategorilerde etiketlemek yerine, festival etkinliğinin türüne göre değerlendirmekte yarar vardır. Örneğin, Trabzonlular Kültür ve Sanat Festivali, Avrupa’nın değişik ülkelerinde yaşayan ve farklı meslek alanlarında başarılı olmuş Trabzon kökenli vatandaşların bir araya gelerek gerçekleştirdiği bir organizasyondur. Rize'nin Ardeşen, Çamlıhemşin, Ayder, Pazar gibi farklı yaylalarındaki festivaller ise çevre ile İstanbul ve Marmara bölgelerinde yaşayan Karadenizlilerce tercih ediliyor. Bu festivallere katılanlar ile örneğin Çankırı’nın Eldivan ilçesinde gelenekselleştirilen Kiraz Festivali’ne katılanları da ayrı ayrı ele almak gerekir. Aynı şekilde, Eskişehir Uluslararası Film Festivali’ne katılan izleyicilerin profili ile Uluslar arası İstanbul Film Festivali’ne katılımcıların profili de içeriği sinema olmasına rağmen farklıdır. Bu etkinliklerin, tamamen etkinliğin gerçekleştirildiği yerin özelliklerine göre değerlendirilmesinde yarar vardır. Organizasyonun türü, yeri ve amacı gibi özellikler ayrıştırılarak incelendiğinde, elde edilecek verilerin çevresel faktörlerle ile bağdaşık olarak ele alınması gereği kendiliğinden ortaya çıkacaktır. Daha sonra elde edilecek veriler, festival turizmine katılması muhtemel turist profilini de verecektir.